महाशिवरात्रिको महत्व र परम्परा
जनकपुरधाम । आज जनकपुरसहित देशभर र भारत लगायत हिन्दु समुदाय बसोबास गर्ने अन्य मुलुकमा समेत धुमधामका साथ महाशिवरात्रि पर्वको रुपमा मनाइँदैछ ।
महाशिवरात्रि हिन्दु धर्ममा विशेष महत्व राख्ने पर्व हो । यो पर्व प्रत्येक वर्ष फागुन महिनाको कृष्ण पक्षको चतुर्दशी तिथिमा मनाइन्छ । महाशिवरात्रि भगवान शिवको आराधना गर्ने विशेष दिन हो, जुन रातभर जाग्राम बस्दै भक्ति भावका साथ पूजाअर्चना गरेर मनाइन्छ ।
महाशिवरात्रिसँग सम्बन्धित विभिन्न पौराणिक कथाहरू पाइन्छन् । तीमध्ये केही प्रमुख कथा यी हुन्ः
भगवान शिव र माता पार्वतीको विवाह
पौराणिक कथाहरूअनुसार, महाशिवरात्रिका दिन भगवान शिव र माता पार्वतीको विवाह सम्पन्न भएको थियो । यसकारण, यो दिन विशेष गरी विवाहित जोडीहरू तथा अविवाहित महिलाहरूका लागि महत्त्वपूर्ण मानिन्छ ।
शिवलिङ्गको उत्पत्ति
अर्को लोकप्रिय कथा अनुसार, महाशिवरात्रिका दिन भगवान शिव ‘लिङ्गस्वरूप’मा प्रकट भएका थिए । यही कारण, शिवलिङ्गको विशेष पूजा यस दिन गरिन्छ ।
समुद्र मन्थन कथा
समुद्र मन्थनका क्रममा निस्किएको कालकूट विष ग्रहण गरी भगवान शिवले संसारलाई विनाशबाट जोगाएका थिए । यस घटनालाई सम्झेर भक्तजनहरूले शिवलाई जल चढाएर शीतलता प्रदान गर्ने परम्परा बसालिएको हो ।
महाशिवरात्रिको धार्मिक महत्व
महाशिवरात्रिमा भगवान शिवको विशेष आराधना गरिन्छ । भक्तजनहरू उपवास बस्छन्, शिव मन्दिरहरूमा गई पूजाअर्चना गर्छन्, र रातभर जाग्राम बस्छन् । यो पर्वले आत्मशुद्धि, आध्यात्मिक उन्नति, र शिव तत्वको ज्ञान प्राप्त गर्न मद्दत गर्छ ।
महाशिवरात्रि मनाउने परम्पराहरूको वारमा पनि चर्चा गर्न सकिन्छ ।
शिवलिङ्ग अभिषेक
महाशिवरात्रिका दिन दूध, गङ्गाजल, मह, दही, घिउ, चन्दन, र बेलपत्र चढाएर शिवलिङ्गको अभिषेक गरिन्छ ।
रात्रभर जाग्राम
भक्तजनहरू रातभर भजन–कीर्तन, शिव पुराण श्रवण, र ध्यानमा बिताउँछन् । यो रात शिव भक्तहरुका लागि विशेष हुन्छ ।
व्रत र उपवास
यो दिन व्रत बस्नाले पुण्य प्राप्त हुने विश्वास गरिन्छ । कतिपय भक्तजनहरू फलाहार मात्र गर्छन् भने कतिपय निर्जल व्रत पनि गर्छन् । खासगरी महिलाहरु महाशिवरात्रिको दिन उपवास व्रत बस्छन् ।
ओम् नमः शिवाय जप
महाशिवरात्रिका अवसरमा ‘ओम् नमः शिवाय’ मन्त्रको जप विशेष फलदायी मानिन्छ ।
महाशिवरात्रिको आध्यात्मिक महत्वको वारेमा पनि चर्चा गर्न आवश्यक छ । महाशिवरात्रिलाई आत्मशुद्धि, आत्मसंयम, र भगवान शिवप्रति समर्पणको दिन मानिन्छ । यो पर्वले आध्यात्मिक जागरण ल्याउने विश्वास गरिन्छ । यस दिन गरिने साधना र तपस्याले व्यक्तिलाई मोक्ष मार्गतर्फ उन्मुख गराउँछ ।
महाशिवरात्रि केवल एक पर्व मात्र नभई भक्तजनहरूको लागि शिव तत्वलाई आत्मसात गर्ने अवसर पनि हो । यो दिन शिवभक्तहरूका लागि विशेष महत्त्व राख्छ, जसले भगवान शिवको कृपा प्राप्ति, मनोकामना पूर्ति, तथा आध्यात्मिक उन्नतिको मार्ग प्रशस्त गर्छ ।
